De Rooms-Katholieke Kerk en haar oecumenische strategie

De Nostra Ætate, die werd uitgesproken tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), had in principe alleen betrekking op het jodendom. Toch handelt deze verklaring ook over de verhouding tot andere godsdiensten. Tegenwoordig is er de Pauselijke Raad voor Interreligieuze Dialoog, die de dialoog bevordert met andere religies.

Lees hieronder een fragment uit een lezing die Dr. Leonardo de Chirico hield op 30 mei 2019 voor de predikanten van Castilla – La Mancha (AMECLÁN) in de kerk van Moral de Calatrava (Stad Real). Hierin maakt hij duidelijk wat de Rooms-Katholieke Kerk verstaat onder “eenheid” en hoe deze kerk aankijkt tegen andere religies.

WAT BETEKENT EENHEID VOOR DE ROOMS-KATHOLIEKE KERK?

Als we spreken over eenheid, moeten we allereerst nadenken over de betekenis en het belang van het paradigma van eenheid voorafgaand aan het Tweede Vaticaanse Concilie.Eeuwenlang heeft de kerk met dit duidelijke paradigma gewerkt, met deze indeling. Of je was binnen óf je was buiten en de scheidslijn was heel duidelijk en scherp. Er waren slechts twee opties: of je sloot je aan of je was buitengesloten. Degenen die waren aangesloten bij de kerk, waren gedoopt, namen deel aan de sacramenten en werden toegelaten tot het belangrijkste sacrament: de eucharistie. Degenen die daarentegen buitengesloten waren, konden behoren tot een van deze drie groepen: de ketters, die de ware kerk verlaten hadden, de heidenen, die behoorden tot andere godsdiensten en degenen die waren geëxcommuniceerd, zij die deel uitmaakten van de Rooms-Katholieke Kerk, maar vanwege tuchtkwesties weggestuurd waren. Dit was het model dat in de kerk heerste sinds het Concilie van Trente tot aan het Tweede Vaticaanse Concilie. Dit was het model waarmee onze ouders en voorouders in Italië en Spanje moesten leven. Deze bescherming bepaalde de grens en bakende die af tussen hen die binnen waren en tot de kerk behoorden en hen die buiten waren of weggestuurd waren. Het was voor onze voorouders heel moeilijk om te leven en te overleven in die tijden, maar tegelijkertijd was het gemakkelijker, want de Rooms-Katholieke Kerk was het die degenen buitensloot die niet tot haar behoorden.

VOLMAAKTE EN ONVOLMAAKTE EENHEID, CONCENTRISCHE CIRKELS

Het Tweede Vaticaanse Concilie verandert van opvatting en van praktijk, als het gaat om de eenheidsgedachte. Ze begint te spreken over de volmaakte en de onvolmaakte eenheid. In plaats van te spreken over eenheid en binnen of buiten te zijn, begint de Rooms-Katholieke Kerk te spreken over graden van eenheid, volledig of gedeeltelijke eenheid, maar niettemin eenheid. Al degenen die als ketters werden beschouwd, worden nu afgescheiden broeders genoemd. Broeders, gegeven om het ideaal van broederschap en het bezit van een gemeenschappelijke erfenis te verstaan, allemaal wel leden van hetzelfde gezin, maar afgescheiden, niet geheel, niet volledig geïntegreerd.Degenen die vroeger heidenen waren, worden nu gezien als mensen die op zoek zijn naar de waarheid. Met hen deelt de Rooms-Katholieke Kerk zekere graden van bezorgdheid wat betreft solidariteit, zorg voor de planeet, et cetera. Hoewel onvolmaakt, delen ze een bepaalde graad van eenheid. En wat degenen die buitengesloten zijn betreft, vanaf het Tweede Vaticaanse Concilie is de excommunicatie praktisch niet meer in gebruik. Het is heel moeilijk om de geëxcommuniceerde te vervolgen. En feitelijk wordt het ook niet beschouwd als een optie. De Rooms-Katholieke Kerk heeft zich onomkeerbaar verbonden met de oecumene en heeft eveneens haar opvatting over zichzelf gewijzigd door de positie van de kerk zelf als sacrament opnieuw te introduceren. Het woord ‘sacrament’ betekent ‘teken en instrument’ van de eenheid, niet alleen met betrekking tot de eenheid tussen God en Zijn kerk, maar ook de kerk zelf is tot sacrament van God voor de mensheid gemaakt. Het is daarom een katholieke godsdienst waarin de kerk wordt tot een zichtbaar en waar teken van de eenheid, maar ook in een instrument, gereedschap en kanaal om de hele mensheid te bereiken. Daarom in plaats van een duidelijke lijn te handhaven die een grens trekt tussen degenen die buiten en binnen zijn, heeft het Tweede Vaticaanse Concilie de opvatting en eenheid opnieuw ontworpen tot een reeks concentrische cirkels.

DE ROOMS-KATHOLIEKE KERK EN HET UNIVERSALISME

Daarom worden we hier geconfronteerd met verschillende onvolmaakte graden van eenheid, die erkennen dat de genade van God werkt onder niet-katholieke christenen: de orthodoxe kerk, de protestantse kerk worden eveneens erkend als broeders en zusters en worden erkend als waarheden die waarachtige tekenen van de goddelijke genade bezitten, vanzelfsprekend minder duidelijk dan in de RKK, maar toch wel echt en daaruit volgt dat hetzelfde geldt voor de relatie met het joodse volk en de moslims, die deel uitmaken van de monotheïstische godsdiensten. Men begint erover te spreken dat het niet noodzakelijk is de bekering van de joden te zoeken. Eveneens wordt op het Tweede Vaticaanse Concilie gesproken over de moslims die tot dezelfde God bidden, omdat zij deel hebben aan een gemeenschappelijke graad, die het spreken over eenheid mogelijk maakt, maar niettemin wordt de opvatting gehandhaafd, dat de Rooms-Katholieke Kerk een enig goddelijke instelling is en zij is dat als lichaam en als organisatie waarin de volheid van de goddelijke genade woont. Dat is de reden waarom paus Franciscus moslimlanden en personen bezoekt, met hen spreekt en naar hen verwijst als broeders en zusters, spreekt over eenheid, samen op weg gaan, genieten van onze eenheid en daarbij zover gaat dat hij hen vraagt om voor hem te bidden. Is het niet ongelooflijk om te bedenken dat we aan een moslim kunnen vragen om voor ons te bidden? Wat voor soort theologie omvat dit? Wat voor soort christologie? Wat voor soort theologie van de drie-eenheid? Hoewel vanuit dit post-Vaticaanse model het volstrekt logisch en ermee in overeenstemming is. Hetzelfde kunnen we zeggen met betrekking tot de andere godsdiensten: het boeddhisme en de rest. Het zijn gelovige mensen, met een gevoel voor goddelijkheid, die een religieus levensgevoel hebben ontwikkeld en op de een of andere manier beschouwt het Tweede Vaticaanse Concilie hen als verenigd met het volk van God en met God Zelf. Zeer zeker heel ver verwijderd van het centrum, maar tegelijkertijd draaiend om hetzelfde centrum. Het zou analoog zijn met het zonnestelsel. De Zon is de katholieke kerk, de bron van warmte en licht en vervolgens heb je de aarde, die relatief dichtbij is, die een warme planeet is en blootgesteld is aan het licht en de warmte van de zon, maar daarna heb je Mars, verder verwijderd van de zon en daarom veel kouder, maar niettemin draaiend om de zon, die wat licht en wat warmte blijft geven. En als je gaat naar Jupiter zal het nog veel kouder zijn, hoewel ook daar iets van warmte en licht is. Dezelfde opvatting van deze analogie zetelt eveneens in de idee van de katholieke eenheid.Ook heeft de Rooms-Katholieke Kerk iets te zeggen over mensen van goede wil, in oosterse landen, hoewel ze niet religieus zijn, misschien atheïstisch met geen enkele interesse in de godsdienst en niettemin bevestigt dat volgens het Tweede Vaticaanse Concilie, dat ze deel uitmaken van het systeem van concentrische cirkels. Omdat de genade van God in hen als Zijn schepselen werkt, daarom delen ze in zeker opzicht eveneens in deze goddelijke genade. En met dezelfde opvatting richt men zich tot de gehele mensheid. De Kerk is daarom Moeder van de gehele mensheid. Daarom heeft de Rooms-Katholieke Kerk veel kamers. Sommige zijn dichterbij de schatkamer, andere verder verwijderd, maar allemaal behoren ze tot hetzelfde paleis.

Foto: Stichting IRS.

Leonardo de Chirico (1967), theoloog en vice-president van de Italiaanse Protestanse Alliantie heeft tussen 1997 en 2007 de Reformatorische baptistenkerk in Ferrara (in het noorden van Italië) gesticht en was daar predikant. Momenteel is hij predikant van de Reformatorische baptistenkerk in Rome. Hij heeft zijn doctoraal examen geschiedenis afgelegd aan de Universiteit van Bologna, eveneens in theologie (ETCW, Bridgend, Galesj) en Bio-ethiek (Universiteit van Padua). Zijn proefschrift in theologisch onderzoek (Phd) heeft hij voltooid aan het King’s College in Londen.