De uitdaging voor protestanten in Italië

Als directeur van Reformanda houdt De Chirico regelmatig lezingen over het rooms-katholicisme. Reformanda heeft tot doel om evangelische leiders toe te rusten om het rooms-katholicisme beter te begrijpen en met deze kennis ook concreet iets te doen.Als docent historische theologie aan het Istituto di Formazione Evangelica e Documentazione in Padova is hij ook geschiedkundig goed onderlegd. Hoe is de religieuze situatie in Italië precies en wat zijn de uitdagingen op dit gebied? We vroegen het hem.

Wat kun je zeggen over het rooms-katholicisme in Italië? Is het een belangrijk onderdeel van de samenleving?

“Italië is gevormd door het rooms-katholicisme van de Contrareformatie. Het evangelie waaraan het land is blootgesteld, is een wazig en verward evangelie. Het lezen van de Bijbel was lange tijd verboden, de controle van de kerk op de samenleving was obsessief, de manier waarop mensen hun geloof leefden was en is nog steeds vol heidense elementen. Bovendien heeft de moderne golf van secularisme een nieuwe laag scepsis toegevoegd, waardoor de weerstand jegens de buitenwereld nog groter is geworden.Rome is uniek doordat de rooms-katholieke kerk hier ook een politieke staat is, waardoor religie en macht worden vermengd. Rome lijkt op de stad Efeze zoals beschreven in Handelingen 19, waar de tempel en bedrijven met elkaar verweven waren in een slim bondgenootschap.”

In hoeverre verschilt het rooms-katholicisme in Italië van het rooms-katholicisme in de tijd van de Reformatie? Hebben protestanten hier een verkeerd beeld van?

“Volgens Gods Woord heeft de kerk voortdurend de taak om te reformeren: ecclesia reformata, sempre reformanda (de kerk hervormt, altijd hervormend). Totdat Christus terugkeert, zal het nooit voorbij zijn. Wat de Reformatie van de zestiende eeuw betreft, zijn de kwesties die toen naar voren kwamen even relevant als in deze tijd: het ‘formele’ principe van de Reformatie, het hoogste gezag van de Schrift, is bij lange na niet door Rome geaccepteerd. Volgens de roomse leer gaat Traditie (hoofdletter T) vooraf aan en overschrijdt deze het geschreven Woord. Het is de kerk die uiteindelijk beslist wat waar is. De laatste drie dogma’s die door Rome zijn uitgevaardigd – het 1854-dogma van Maria’s onbevlekte ontvangenis, het 1870-dogma van de pauselijke onfeilbaarheid en het 1950-dogma van Maria’s Tenhemelopneming – zijn bindende overtuigingen voor rooms-katholieken, en toch missen ze een bijbelse onderbouwing.

De Bijbel is weliswaar belangrijk voor rooms-katholieken, maar niet doorslaggevend. Wat betreft het ‘materiële’ principe, rechtvaardiging door alleen het geloof, verwierp Rome de forensische dimensie van rechtvaardiging (waarbij een zondaar wordt vrijgesproken van zijn schuld en Christus’ gerechtigheid krijgt toegerekend, red.) en reconstrueerde Rome de betekenis ervan in een sacramenteel kader dat daarmee in strijd is. De Rooms-Katholieke Kerk reageerde eerst op de Reformatie door haar leringen te veroordelen en vervolgens door zich te committeren aan de aggiornamento, een update van haar leer en praktijk, zonder de theologische kern te veranderen. De theologische kern van het rooms-katholicisme is nog altijd in strijd met de leer van de Reformatie.”

“Op plaatsen waar de meerderheid van de mensen rooms-katholiek is, zoals in Italië, zijn veel mensen slechts in naam rooms-katholiek. Ze denken dat ze ‘bij’ de kerk horen omdat ze daar zijn gedoopt, maar als puntje bij paaltje komt, kiezen ze voor hun eigen overtuiging. In Latijnse contexten, zowel Europese als Amerikaanse, wordt het standaard rooms-katholicisme vooral gekenmerkt door Mariale devoties en andere devoties.

Bovendien is dit rooms-katholicisme zo cultureel ingebed (bijvoorbeeld door familiebanden of nationaliteit) dat het niet te onderscheiden is van de diep gevoelde persoonlijke en sociale identiteit van de mensen. Het is een grote uitdaging om het Evangelie in dergelijke contexten te brengen.”

Kunt u iets zeggen over het protestantisme in Italië? Is het aantal protestanten klein?

“Toen de protestantse reformatie in de 16e eeuw door een machtige Rooms-Katholieke Kerk werd verstikt, is de evangelische gemeenschap in Italië tot de tweede helft van de 20e eeuw altijd een kleine, ‘vervolgde’ minderheid geweest. Na te hebben geleerd om te overleven, zijn kerken gemaakt van solide gelovigen die niettemin de neiging hebben om naar binnen gericht te zijn en achterdochtig naar anderen te kijken. Deze moeilijke omstandigheden hebben echter niet verhinderd dat het Evangelie zich verspreidde, vooral in de zuidelijke regio’s van het land. Evangelicals vertegenwoordigen ongeveer 1 procent van de 61 miljoen mensen in Italië. Dus er ligt veel werk voor ons.”

“Het getrouwe evangelische getuigenis van vorige generaties in moeilijke omstandigheden is inspirerend. Het feit dat zij pleitten voor religieuze vrijheid en voor bedieningen waarin genade centraal staat, is bemoedigend.Er zijn meer solide boeken die in het Italiaans worden vertaald en door Italianen worden geproduceerd. Onlangs werd het Woordenboek van de Evangelische Theologie, een 900 pagina’s tellend boek met meer dan 600 ingangen, bewerkt door Italiaanse theologen. Het boek moest opnieuw worden gedrukt – iets dat zelfs een paar jaar geleden ondenkbaar was geweest. Er zijn 120 studenten die een vijfjarige cursus volgen in de gereformeerde theologie aan het Istituto di Formazione Evangelica e Documentazione (IFED). Ook dit is bemoedigend.”

Wat zijn de grootste uitdagingen van uw werk als predikant in Italië?

“Zoals mijn senior collega bij IFED Pietro Bolognesi terecht betoogt, hebben we drie grote uitdagingen op het gebied van (1) identiteit, (2) eenheid en (3) training. In een worstelende minderheidssituatie is de christelijke identiteit niet grotendeels bepaald door wie we zijn, maar door wie we niet zijn (bijvoorbeeld niet religieus rooms-katholiek, niet theologisch liberaal, niet cultureel seculier).De algemene perceptie is vaak geweest dat evangelicals een sekte zijn. Het is daarom nodig om onze evangelische identiteit beter te begrijpen op basis van wat het wezenlijke van het Evangelie is dan op basis van subculturele kenmerken. Dan is er eenheid. Secundaire onderscheidende kenmerken hebben te veel versnippering veroorzaakt. Als het bijbels gezien mogelijk is, moeten we zoveel mogelijk samen doen. We weten dat de meeste uitdagingen die ons te wachten staan (bijvoorbeeld in het openbaar getuigen, kerkplanting, kwaliteitstraining) niet alleen op lokaal niveau kunnen worden aangepakt. Ten slotte is er training. In kleine kerken die een beetje aan het aanmodderen waren, werd educatie niet als een prioriteit beschouwd. De meeste leiders zijn autodidact en hebben zichzelf getraind. Culturele betrokkenheid is vaak oppervlakkig. De situatie zal niet verbeteren als er geen leiders komen die beter toegerust zijn voor bediening en als we geen christenen hebben die beter voorbereid zijn op getrouw en missionair te zijn in hun roeping.”

LEES HIER OVER HET WERK VAN IRS IN ITALIË.

Foto's: Leonardo de Chirico.