“Niet Gods Woord moet reformeren, maar de kerk”

Alleen de Schrift…? Heet in onze Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB) de schepping niet ook een bron van kennis? Volgens Calvijn is zij een “groot schouwtoneel, een theater en een spiegel waarin wij God die anders onzichtbaar is, kunnen aanschouwen”. Maar het “Boek der natuur” maakt niet wijs tot zaligheid. Dat doet alleen de Heilige Schrift.

Als Luther in 1505 intreedt in het augustijnenklooster te Erfurt krijgt hij een Bijbel, die hij ijverig bestudeert. Hij maakt aantekeningen, notities en samenvattingen. Intensieve schriftstudie en gebed werpen hun vruchten af. Ondertussen gingen zijn ontdekkingen steeds meer in tegen wat concilies hadden vastgesteld. Op de Rijksdag te Worms (1521) doet hij de gedurfde uitspraak: “Wanneer ik niet door het getuigenis - de bewijzen - van de Schrift of op duidelijke gronden weerlegd word, ben ik door de bijbelplaatsen die ik aanhaalde, overwonnen en mijn geweten is gevangen in het Woord van God. (...) Ik geloof paus noch concilies alleen, daar ze dikwijls gedwaald hebben en elkaar tegenspreken”.

Niet Gods Woord moet reformeren, maar de kerk. Steeds weer. Zij staat niet boven de Schrift, maar daaronder. De Heilige Geest spreekt door Zijn Woord. De band tussen Geest en Woord is nauw. De Schrift is doorademd van de Geest, die bovendien “getuigenis geeft in onze harten, dat zij van God is” (Art. 5 NGB). Uit dat Woord is de kerk geboren en niet andersom. Waar het Woord geopend wordt en tot spreken komt, is de kerk.

De Reformatie kwam op voor én het sola scriptura én het tota scriptura, de Schrift helemaal. Wie gegrepen is door het Woord wil delen en uitdelen. De Bijbel moest in de volkstaal beschikbaar komen, vertaald worden vanuit de bronteksten, Hebreeuws en Grieks. Hij moet het centrum zijn van ons persoonlijke en kerkelijke leven.

Hoe verhouden wij ons vandaag tot het sola scriptura? Velen gingen anders denken en spreken over ethische en dogmatische kwesties. Heeft de tijdgeest meer invloed op ons dan de Heilige Geest…?

Dit is een samenvatting van de lezing die in november 2024 gehouden werd in Maartensdijk voor Stichting IRS.

Ds. J. Belder