Leonardo De Chirico: “Een heiligverklaring wijst op eenzaamheid”

Brandsma als rector van de KU Nijmegen (1932) Bron: Wikipedia/GaHetNa (Nationaal Archief NL)

EEN HEILIGVERKLARING. WAAR HEBBEN WIJ HET EIGENLIJK OVER?

“Een heiligverklaring is een rooms-katholiek gebruik dat stamt uit de Middeleeuwen en geformaliseerd werd na het concilie van Trente. De Rooms-Katholieke Kerk verleent een heiligverklaring aan mensen die gezien worden als voorbeelden om na te volgen. In zekere zin is dit een begrijpelijke praktijk, en zelfs bewonderenswaardig. Hebreeën 12 laat zien dat, terwijl wij in geloof voortgaan met Christus als ons doel en voorbeeld, een wolk van getuigen om ons heen hebben. Wij zijn omringd door mensen die op een voorbeeldige of heroïsche manier een getuige zijn geweest. Maar dat is in feite niet waar een heiligverklaring om draait. Het gaat dus niet alleen om het volgen van een voorbeeldig persoon, iemands leven te herinneren of wellicht over het leven van deze persoon te mediteren. De meer problematische kant heeft te maken met datgene wat bij het heiligverklaringsproces komt kijken. Een gecanoniseerde persoon, een man of een vrouw, kan door gelovigen in gebed worden benaderd om toegang te krijgen tot de genade van God. Een heilige is dus een middelaar. De veronderstelling is dat wij een heilige man of vrouw kunnen benaderen, met hen kunnen praten, dat zij ons horen, in onze gunst handelen en dicht bij ons zijn. Deze praktijk heeft dus alles te maken met voorbede en de erkenning dat tot deze persoon gebeden kan worden en dat hij of zij gehoor kan geven aan onze gebeden. Zodoende breidt bij een heiligverklaring de groep bemiddelaars uit, die tussen ons en Christus bemiddelen. Daarmee wordt het unieke middelaarschap van Christus ondermijnd. Hij alleen is in staat om onze gebeden te ontvangen en te beantwoorden”.

IN 1985 IS TITUS BRANDSMA ZALIGVERKLAARD EN ZAL OP 15 MEI HEILIGVERKLAARD WORDEN. WAT IS HET VERSCHIL?

“In het kerkelijk recht wordt onderscheid gemaakt tussen een zaligverklaring en een heiligverklaring. Een zaligverklaring is een erkenning van een plaatselijke ‘heilige’ die enkel door de mensen in een bepaalde plaats of bisdom vereerd kan worden. Het is namelijk zo dat sommigen enkel volgelingen hebben in een beperkt gebied. Dat staat niet in de weg dat lokale, trouwe katholieken tot deze zalige kunnen bidden om genade te ontvangen. Als de Rooms-Katholieke Kerk een persoon vervolgens heilig verklaart, wordt het belang van deze man of vrouw voor de universele kerk erkend en de breidt de cultus zich uit naar de hele wereld. Dus waar je ook bent, of het nu in Nederland, Italië of Brazilië is, de heiligen kunnen vereerd worden door rooms-katholieke gelovigen over de gehele wereld”.

ER IS EERST EEN WONDER NODIG OM HEILIGE TE KUNNEN WORDEN.

“Ja, wonderen maken deel uit van het heiligverklaringsproces. Een vereiste is niet alleen dat er een significante cultus aanwezig is, maar er moet ook een wonder zijn toegeschreven aan voorspraak van de desbetreffende man of vrouw. De gecanoniseerde persoon is dus, bij wijze van spreken, al aan het werk geweest. De Rooms-Katholieke Kerk verzamelt via haar rechtbanken bewijzen en neemt vervolgens een beslissing over de authenticiteit van het wonder. Normaal gesproken gaat hier veel tijd overheen, zodat de kerk een beslissing niet overhaast neemt. Een uitzondering hierop was Johannes Paulus II, die vòòr de oorspronkelijke canonieke termijn heilig werd verklaard. Toen hij stierf, was er bij de uitvaartdienst een menigte die riep: “Santo subito!” “Maak hem nu een heilige!”. Dat zette de kerk van Rome onder druk om het proces te versnellen en hem heilig te verklaren”.

ZIJN NIEUWE HEILIGEN DAN ZO BELANGRIJK VOOR ROOMS KATHOLIEKE GELOVIGEN?

“Een nieuwe heilige betekent een nieuwe held, een nieuw referentiepunt en een nieuwe bemiddelaar. Het is een persoon waarvan de gelovigen denken dat hij of zij dichtbij hen staat. In zekere zin wijst dit op een gevoel van eenzaamheid, namelijk de ontoereikendheid van de nabijheid van Christus en intimiteit met de Heilige Geest. Blijkbaar zijn er meer mensen nodig die dicht bij ons staan. Dat wijst op een ander significant probleem, want het hele Evangelie, wat over Christus gaat, begint met Immanuel, God met ons. God de Heilige Geest leeft in ons! De behoefte aan een andere bemiddelaar, verdere figuren die verondersteld worden dichtbij ons te staan, laat zien dat de gemeenschap met Christus blijkbaar niet voldoende toereikend is. Daarbij wordt een onevenwichtige kijk op het christelijk leven gecreëerd en wordt de gelovige afhankelijk van de tussenkomst van specifieke heiligen, buiten Christus om of naast Christus”.

HET LIJKT DAT MET PAUS FRANCISCUS DE HEILIGVERKLARINGEN ENKEL TOENEMEN.

“De katholieke kerk is een mondiale entiteit en zo volgt zelfs het heiligverklaringsproces een soort van mondiaal beleid. De huidige paus wil dat de Rooms-Katholieke Kerk, in elk gebied en voor alle actuele problemen, specifieke heiligen, helden en voorbidders heeft. Hoe meer de katholieke kerk haar mondiale karakter omarmt, des te meer canonieke processen er plaatsvinden. Het huidige pausdom heeft het bewustzijn als zijnde een wereldwijde kerk aanzienlijk gestimuleerd. Daarom dringt paus Franciscus aan op heiligverklaringen die van over de hele wereld komen. Niet enkel uit de meeste rooms-katholieke landen, of westerse landen, maar echt uit alle hoeken van de wereld. Gebieden worden zo met deze heiligen afgebakend en nieuwe heiligen worden aangeboden als middelaars voor de verschillende problemen van de kerk. Deze praktijk maakt dus deel uit van de politiek van de Rooms-Katholieke Kerk”.

VALT ER OP 15 MEI WAT TE VIEREN VOOR EEN PROTESTANT?

“Als protestanten willen wij martelaren en degenen die hun geloof op een trouwe manier gestalte hebben gegeven eren. Zo respecteer ik dat Titus Brandsma in verzet is gekomen tegen de Nazi’s, zich heeft ingezet voor de samenleving en bewonder ik zijn vriendelijke uitstraling en karakter. Echter is dat niet de kern van de heiligverklaring van deze man. De heiligverklaring heeft te maken met het aanbieden van Titus Brandsma als een nieuwe middelaar. In zekere zin gaat het om het ontdoen van dat wat van Christus is, van Hem alleen. Dat is de erkenning dat alleen Christus voor onze zonden is gestorven, uit de dood is opgestaan, aan de rechterhand van de Vader zit en voor ons pleit. Er zijn dus geen andere voorbidders in de hemel nodig. Een uitbreiding van voorbidders leidt de aandacht af van Christus en ondermijnt zo de uniciteit van Zijn middelaarschap”.

Foto: Stichting IRS.